Workshop
Performative Action / Intervention
Panel Discussions
Staging Difficult Pasts:
Objects in the State of Unrest
Kraków, Poland
February, 2019
In 2018, Muzeum Etnograficzne in Kraków opened an exhibition, “Widok zza bliska. Inne obrazy Zagłady”, about the objects which tell the story of World War II. One of these objects is called TRUPOSZNICA, Franciszek Wacek’s object/corpse carrier from Treblinka that was used to illustrate wartime stories he told to local children. In February 2019, in collaboration with the Cricoteka and curators of the exhibition (Erica Lehrer, Roma Sendyka, Wojciech Wilczyk, and Magdalena Zych), the “Staging Difficult Pasts” research team invited Ludmiła Ryba to conduct a week-long workshop with the Kolektyw Kuratorski about objects, based on her experience with the theatre of Tadeusz Kantor (February 18-22). The Kolektyw carefully researched historical questions connecting the city's topography, the object and the performance sites and curated a performative intervention in the Kantor Museum. Alongside the workshops, theatre maker and visual artist Wojtek Ziemilski was commissioned to create a performative action of moving TRUPOSZNICA from the Muzeum Etnograficzne to Cricoteka (February 23).
The workshop and performance action was followed by a public panel chaired by Michal Kobialka The discussion included reflections on the function of the object, its objectness, and the staging of difficult pasts across theatrical and museal frames. Panellists included curators Erica Lehrer and Roma Sendyka, theatre makers Ludmiła Ryba and Wojtek Ziemilski, members of the Kolektyw Kuratorski and theatre scholar Anna Róża Burzyńska.
Objects in the State of Unrest
Theatre Workshop
February 18-22, 2019, 6:00 pm to 10:00 pm
Location: Cricoteka, ul. Nadwiślańska 2-4, 30-527 Kraków
Ludmiła Ryba, actress in the Cricot 2 Theatre (1979-92), led a week-long intensive workshop on Tadeusz Kantor’s approach to objects in his theatre practice. Working with a group of curators (Kolektyw Kuratorski), who were at the same time preparing a performative intervention in the gallery space of Cricoteka housing Kantor’s objects and machines, Ryba introduced them to Kantor’s concept of the actor, burdened not with a role, but with objects. Using Rachela Auerbach’s essay ‘Lament of the Dead Things’, written in the Warsaw Ghetto in 1944, Ryba explored Kantor’s vision of the object at “the threshold between eternity and the dump”, rather than defined by textual or historical narrative. Through a series of exercises and etudes, the curators discovered the specific rules that governed Kantor’s practice and the dynamics of creating spatial tensions between objects. The primary focus of the workshop was spatial and visual thinking. The curators were invited to test the materiality of objects, their ‘objectness’, and to allow narratives to emerge from the objects themselves rather than from their conventional use or being imposed upon them by traditional, illustrative representational practices.
Excerpts from the Workshop
Below is a gallery of images from the workshop.
Performative Action / Intervention / Panel Discussion
February 23, 2019
3:00 pm — Performative Action, We Walked Just This Way '90/100'
The performative action, directed by Wojtek Ziemilski, is a procession from the MEK headquarters in Krakow (46 Krakowska St.) to the Cricoteka. We invite you to participate in the action. Route: MEK (plac Wolnica 1) – Piłsudski Bridge – Cricoteka.
Wojtek Ziemilski
90/100
I don’t have access. Not to the experience of other people. Not to the events. Not to the source.
I had heard about the original sculpture—Truposznica. This is how it was named by its author, Franciszek Wacek. Trup means corpse. This truck, as the description reads, transported the dead bodies of the Jews for burning. (Yes, across this bridge, too.)
I am looking at it now. The tangibility of the wood, its sensuality—it is not the driver’s features that impress me, but the features of the wood.
I do not, fortunately, have access to the suffering of other people.
I am safely hidden behind my sympathy. It protects me.
Slowly, the numbers game meets sympathy: how many were they? How many passed through? How many stayed behind? How many on which side? The algebra of absence.
This is no longer a single toy. This is no longer a singular experience. It’s growing into an entire constellation of sympathies—our contemporary constellation, with so many features washed out, only slightly engraved by our own stories.
We carry the burden.
But not on our own shoulders.
Because this is not our burden. Our contemporary bodies will not be burdened.
Let us then drag it behind us. The absurd toys, dispassionately symbolizing suffering.
As if by chance: we were just passing by. All this horror and this end of all ends, they just happened to stray into our path. What were we to do? Kick them out? Fine, let them come, we’ll take them with us. Who knows why so many. Say, they hatched. They look so unformed, small and ordinary. But sure. Let them join us. We were going that way anyway.
And so it happens: we haul the burden.
If at all possible, together. If at all possible, consciously.
The burden is light, as we are of this lightness made.
4:30 pm — '462-Przysietnica-Wielopole-Treblinka', Intervention by the Kolektyw Kuratorski in the Cricoteka's permanent exhibition of Tadeusz Kantor's objects.
Video documentation of the Performative Action, 90/100 by Wojtek Ziemilski
Below is a gallery of images from the performative action.
90/100
Wojtek Ziemilski's performance action 90/100 which was presented during the event, "We walked just this way" (February 2019), was featured on the cover of the April 2019 issue of Didaskalia. Download a PDF of the issue here.
Wojtek Ziemilski discusses his performative action, “90/100”
Magdalena Zych talks about the awkward object, Truposznica, and its significance to the exhibitions.
5:00 pm — ‘Staging Difficult Pasts: Objects in the State of Unrest’
Public forum on the historical and cultural materiality of objects and their function in theatrical and museological practices.
Panellists: Ludmiła Ryba (Teatr Cricot 2), Wojtek Ziemilski, Kolektyw Kuratorski, Erica Lehrer, Roma Sendyka, Katarzyna Fazan and Anna Róża Burzyńska.
Panel chair: Michał Kobiałka.
Location: Cricoteka, ul. Nadwiślańska 2-4, 30-527 Kraków
Panel Discussion, Objects in the State of Unrest
Below is a gallery of images from the panel discussion.
„Akurat tędy szliśmy” – performance, wystawa, dyskusja
Jeden obiekt, cztery wydarzenia, dwa muzea, wspólna pamięć.
Wystawa „Widok zza bliska. Inne obrazy Zagłady” w Muzeum Etnograficzne w Krakowie prezentuje nieoczywiste obiekty, opowiadające m.in. o śmierci Żydów podczas II wojny światowej. Jednym z nich jest Truposznica – Auto z Treblinki wykonana przez Franciszka Wacka, samochód-zabawka, służący do ilustrowania historii wojennych opowiadanych dzieciom.
„Akurat tędy szliśmy” to projekt obejmujący cztery wydarzenia skupione wokół tego obiektu: akcję performatywną „90/100” wyreżyserowaną przez Wojtka Ziemilskiego (reżysera i artystę wizualnego) przy wsparciu merytorycznym Kolektywu Kuratorskiego,
tygodniowe warsztaty Ludmiły Ryby (aktorki Teatru Cricot 2) z Kolektywem Kuratorskim o obiektach w teatrze Tadeusza Kantora,
interwencję na wystawie stałej „Tadeusz Kantor. Odsłona czwarta. Rzeźba” przygotowanej przez Kolektyw Kuratorski,
dyskusję panelową „Staging Difficult Pasts: Objects in the State of Unrest”, której pomysłodawcą jest Michał Kobiałka (University of Minnesota, Minneapolis, USA).
18–22 lutego
Warsztaty Ludmiły Ryby z Kolektywem Kuratorskim w Cricotece
Tygodniowe warsztaty Ludmiły Ryby z Kolektywem Kuratorskim dotyczące funkcji obiektów i przedmiotów w przestrzeni teatralnej czy tez muzealnej, z perspektywy jej doświadczenia pracy z Tadeuszem Kantorem w Teatrze Cricot 2.
23 lutego, godz. 15:00
90/100
Truposznica – Auto z Treblinki, drewniany samochód autorstwa Franciszka Wacka z 1967 r. Obiekt przypomina zwykłą zabawkę, dopiero nadany mu przez autora tytuł wprowadza w strefę dyskomfortu i odnosi do trudnej pamięci. Auto z Treblinki¬ nawiązuje do samochodów, które były wykorzystywane w latach 40. do przewożenia zwłok ofiar Zagłady. Akcja performatywna to pochód z replikami obiektu, przejście z siedziby MEK w Krakowie (ul. Krakowska 46) do Muzeum Tadeusza Kantora.
Zapraszamy do udziału w akcji. Trasa: MEK – Most Piłsudskiego – Cricoteka.
Wojtek Ziemilski: „Nie mam dostępu. Do cudzego doświadczenia. Do wydarzeń. Do źródła. Dowiaduję się o rzeźbie – Truposznicy. Tak ją nazwał autor, Franciszek Wacek. Tą ciężarówką, głosi opis, wożono ciała Żydów do spalenia. (Tak, tym mostem też).
Przyglądam się. Namacalność drewna, jego zmysłowość – to nie rysy twarzy kierowcy robią na mnie wrażenie, a rysy drzewa.
Brak mi, na szczęście, dostępu do cudzego cierpienia.
Jestem wycofywany na bezpieczne pozycje empatii. Powoli do empatii dołącza przeliczanie: ile ich było. Ile przeszło. Ile zostało. Ile z której strony.
Algebra nieobecności.
To już nie jest pojedyncza zabawka. To nie jednostkowe doświadczenie. Gubimy się w tym, łącząc się w bólu w konstelacje. Nasze nowoczesne konstelacje, wypłukane z rysów drzewa i lekko tylko przyprószone naszą własną historią.
Przenosimy ciężar. Nie na własnych barkach.
Bo to nie jest nasz ciężar. Nasze współczesne ciała nie zostaną obarczone.
Ciągnijmy go więc za sobą. Absurdalne zabawki beznamiętnie symbolizujące cierpienie.
Jakby przy okazji: akurat tędy szliśmy. Przypałętało nam się to przerażenie i ten koniec nad końcami. No co mieliśmy zrobić, kopnąć? To niech już idą, weźmy je ze sobą. Nie wiadomo, skąd ich się tyle namnożyło. Wykluły się, powiedzmy. Niedojrzałe jakieś, małe i niepozorne. Ale niech mają. Skorzystają sobie. My akurat w tym kierunku.
No i się stało: przenosimy ciężar.
W miarę możliwości razem, w miarę możliwości świadomie.
To lekki jest ciężar, bo my raczej z lekkości jesteśmy”.
23–24 lutego, otwarcie 23 lutego godz. 16:30
462-Przysietnica-Wielopole-Treblinka (interwencja na wystawie stałej „Tadeusz Kantor. Odsłona czwarta. Rzeźba)
Biedny pokoik wyobraźni, w którym odbywa się ciągła walka historii z indywidualną pamięcią. Zagracony strych, a w nim przedmioty najniższej rangi, konkurujące o naszą uwagę. W kącie magazynu obiekt wyjątkowy: Truposznica. Zabawka czy narzędzie świadectwa? Praca artystyczna Franciszka Wacka, przedstawiająca samochód służący do przewożenia ciał ofiar. Została stworzona najprawdopodobniej na podstawie relacji o używaniu takich aut w okolicach obozów. Wacek z Przysietnicy, Kantor z Wielopola – wykorzystali bardzo podobne gesty do prowadzenia opowieści o trudnej pamięci. Punkty podróży, polegającej na zmaganiu się z ciężarem przeszłości, łączą miejsca urodzenia twórców z symbolicznym miejscem Zagłady. Od-przez-do, dokładnie 462 kilometry.
23 lutego, godz. 17:00
Dyskusja panelowa Staging Difficult Pasts: Objects in the State of Unrest
Publiczna dyskusja panelowa na temat historycznej i kulturowej materialności obiektów, ich funkcją w praktykach teatralnych i muzealniczych.
Paneliści: Ludmiła Ryba (aktorka Teatru Cricot 2, prowadząca warsztaty wokół obecności obiektów w twórczości Tadeusza Kantora), Wojtek Ziemilski, Kolektyw Kuratorski oraz Erica Lehrer, Roma Sendyka, Katarzyna Fazan i Anna Róża Burzyńska.
Panel poprowadzi Michał Kobiałka.
Dyskusja będzie prowadzona w języku angielskim.
Dla uczestników wydarzeń bilet na wystawę „Widok zza bliska” w MEK za 1 zł.
Staging Difficult Pasts to finansowany przez Arts and Humanities Research Council (UK)projekt badawczy, który rozwija współpracę między twórcami teatralnymi a kuratorami muzeów. Od kilkudziesięciu lat w teatrach oraz muzeach trwają rozległe próby wyeksponowania lub reinterpretacji pamięci, w której trudne tematy historyczne - uprzednio uznawane za tabu - stały się przedmiotem publicznej dyskusji.
Uczestnicy projektu zastanawiają się, w jaki sposób twórcy teatru opracowali innowacyjne formy narracyjne i przekształcają obiekty teatralne i artystyczne oraz analizują podejście kuratorskie do „inscenizacji” narracji historycznych i performatywnych spotkań w muzeum.
Transmitting Contentious Cultural Heritages with the Arts: From Intervention to Co-Production: TRACES (2016-2019) to przedsięwzięcie badawcze na temat interpretacji spornego dziedzictwa Europy finansowane przez Komisję Europejską w ramach programu Horyzont 2020, grant realizowano na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Eksperymentalny charakter badań zakładał szeroką współpracę między instytucjami, akademią i artystami. Wystawa „Widok zza bliska. Inne obrazy Zagłady” w Muzeum Etnograficznym w Krakowie powstała jako rezultat poszukiwań wizualnych wypowiedzi artystów o Zgładzie w zbiorach etnograficznych. Badania przeprowadzili autorzy wystawy: Roma Sendyka (kierująca grantem), Erica Lehrer, Wojciech Wilczyk, Magdalena Zych z MEK. Aby powstała wystawa zespół pokonał 13 tysięcy kilometrów, przeprowadził kwerendy w kilkudziesięciu archiwach publicznych i prywatnych w Polsce i w Niemczech, przeszło 400 dzieł zostało sfotografowanych, stały się źródłem dla cyklu fotograficznego „Powiększenia” Wojciecha Wilczyka. 60 prac zawiera nawiązania do Zagłady. Jedną z nich jest „Truposznica. Auto z Treblinki” Franciszka Wacka z kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Cricoteka została założona w Krakowie w 1980 roku z inicjatywy Tadeusza Kantora jako żywe archiwum Teatru Cricot 2. Zgodnie z wolą artysty, Cricoteka od początku pełniła równolegle funkcje muzeum, archiwum, galerii i ośrodka badań, jednocześnie gromadząc unikalne materiały dokumentujące działalność Teatru i jego założyciela. Dzięki realizacji projektu budowy nowej siedziby i otwarcia jej w 2014 roku, Cricoteka zajmuje się organizacją wystaw, spektakli, warsztatów oraz innych wydarzeń. Rozwój instytucji w najbliższych trzech latach zakłada: tworzenie centrum badawczego i naukowego poświęconego Tadeuszowi Kantorowi; organizację wystaw; działalność edukacyjną; kontynuację działań teatralnych, performatywnych i muzycznych.
Muzeum Etnograficzne w Krakowie zostało założone w 1911 roku przez Seweryna Udzielę, nauczyciela, społecznika i kolekcjonera. Muzeum posiada największą i najstarszą kolekcję etnograficzną w Polsce. To obiekty pochodzące z terenów polskich, ale także zbiory europejskie oraz pozaeuropejskie, pozyskane przez podróżników, artystów i uczonych. Muzeum prowadzi badania antropologiczne nad zjawiskami kultury współczesnej, poprzez badania terenowe reinterpretuje kolekcję, interweniuje w przestrzeni publicznej, działa edukacyjnie dla dorosłych i dzieci, kreuje więzi szerokiej współpracy, eksperymentuje. Zbiory i wystawa stała mieszczą się od 1948 roku w renesansowym Ratuszu dzielnicy Kazimierz przy Placu Wolnica 1, wystawy czasowe Muzeum prezentuje przy Krakowskiej 46, w Domu Esterki. Więcej: www.etnomuzuem.eu
Ludmiła Ryba – aktorka Teatru Cricot 2. Brała udział w spektaklach „Wielopole, Wielopole”, „Niech sczezną artyści”, „Maszyna miłości i śmierci”, „Nigdy tu już nie powrócę” i „Dziś są moje urodziny”. Tłumaczka Tadeusza Kantora podczas jego „lekcji mediolańskich” (1986) oraz jego asystentka podczas warsztatów w Awinionie (1990). Prowadziła liczne warsztaty teatralne m.in. we Włoszech, Francji, Polsce, Brazylii, Anglii i w Stanach Zjednoczonych. W Minneapolis reżyserowała „Dybuka” na podstawie sztuki Szymona An-skiego (2004), „Notes of the Black Bird” wedle tekstów Kafki, Ajschylosa i Dantego (2007) oraz „Misterium-buffo” Majakowskiego (2013). Poza teatrem zajmuje się także przekładem polskiej literatury na język włoski. Autorka włoskiego tłumaczenia trzytomowej publikacji pism Tadeusza Kantora.
Wojtek Ziemilski – reżyser teatralny, artysta wizualny. Tworzy prace na pograniczu dyscyplin, wykorzystujące różnorodność form sztuk performatywnych. Jego teatr bawi się konwencjami, stroniąc od patosu i bełkotliwości. W swoich pracach często zajmuje się kwestiami komunikacji, języka, tożsamości, a także relacją widz-spektakl. Jego spektakle eksplorują możliwości teatru dokumentalnego – w „Małej narracji” (Teatr Studio w Warszawie) opowiadał własną historię rodzinną, w „Prologu” (Krakowskie Reminiscencje Teatralne i Teatr Ochoty) sprawdzał, kim są widzowie i kim mogliby być, „W samo południe” (Teatr Dramatyczny w Wałbrzychu) było opowieścią o zmianach w Polsce po 1989 roku, a „Pigmalion” (Centrum Kultury Zamek w Poznaniu, Komuna//Warszawa) zajmował się językiem jako sposobem funkcjonowania w świecie. Jego „Jeden gest” (Nowy Teatr w Warszawie) zdobył w 2017 roku główną nagrodę szwajcarskiego festiwalu Zürcher Theater Spektakel. Ziemilski jest założycielem Ośrodka Sztuki XS, współtwórcą akcji „Golgota Picnic Polska”, współpracuje także z galerią BWA Warszawa. Prowadzi zajęcia z nowych nurtów teatralnego eksperymentu w Akademii Teatralnej w Warszawie i na Uniwersytecie Warszawskim.
Kolektyw Kuratorski powstał jesienią 2015 roku z chęci przeniesienia dyskursu akademickiego w przestrzeń realnego oddziaływania, poprzez projekty kuratorskie. Grupa złożona jest z około 15 (w zależności od projektu) młodych akademików/czek i kuratorów/ek związanych z Uniwersytetem Jagiellońskim. Kolektyw działa przede wszystkim na zasadzie wolnej partycypacji – jesteśmy nieformalną, niehierarchiczną grupą, podejmującą decyzje drogą dyskusji i dążeniem do konsensusu. W naszych działaniach skupiamy się na tematach związanych z pamięcią kulturową, a zwłaszcza z kwestiami tzw. „trudnego dziedzictwa”. Dotychczas zrealizowałyśmy kilka projektów non-profit: wystawy multimedialne w zaprzyjaźnionych instytucjach (m.in. Muzeum Historii Fotografii, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Spółdzielnia Ogniwo), akcję społeczną przywracającą pamięć o byłym obozie koncentracyjnym w Krakowie czy interwencję muzealną wskazującą luki w wizualnej reprezentacji przeszłości nauki.
Za pomoc w realizacji projektu dziękujemy Joannie Krokosz, Katarzynie Piszczkiewicz oraz drukarni URBICUM.